Уул уурхай
Нүүрсний салбар хариуцсан отгон Дэд сайд З.Төмөрбаатар
Уул уурхайн салбар үүсэж хөгжсөний 100 жилийн ойд зориулан The Mongolian Mining Journal сэтгүүлийн Редакциас “Зууны алдартан” буланг Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яамтай хамтран бэлтгэж, уншигчдадаа цуврал нийтлэлээр хүргэж байгаа билээ. Өнгөрсөн дөрөвдүгээр сарын дугаартаа бид “Нүүрсний Дондов” нэрээр алдаршсан Монголын уул уурхайн авъяаслаг инженер, аж үйлдвэрийн нэртэй удирдагч, эрдэмтэн Д.Дондовын хөргийг хүргэсэн.Тэгвэл энэ удаад Шарын голын нүүрсний уурхайд засварчин, ээлжийн мастер, хэлтсийн даргаас Үйлдвэрлэл эрхэлсэн орлогч дарга (1966-1973 он), Ерөнхий инженер (1979-1989 он), Түлш, эрчим хүчний яам, Эрчим хүч, геологи, уул уурхайн яамны дэд сайд, түлшний болон Уул уурхайн газрын дарга (1991-1996 он), Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг Нүүрсний газрын дарга, мөн Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг
Төрийн хэмнэлтийн хууль ба уул уурхайн 100 жил
УИХ-ын Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны /2022.06.15/ хуралдаанаар Төрийн хяналт үүсэж хөгжсөний 100 жилийн ойг тэмдэглэх тухай тогтоол баталлаа. Энэ жил Монгол Улсад Төрийн хяналт үүсэж хөгжсөний ой тохиож байгаа ба дөрөвдүгээр сарын 29-ны өдөр УИХ-аар батлагдаж, тавдугаар сарын 16-наас албан ёсоор хэрэгжиж эхэлсэн Төрийн хэмнэлтийн тухай хууль, журамд нийцүүлэн ойгоо тэмдэглэн өнгөрүүлэхээр болжээ. Төр хяналт тогтоож эхэлсэн ойд төр ач холбогдол өгч тэмдэглэх нь. Харин энэ жил 100 нас хүрч буй уул уурхайн салбарын ой, эрчим хүчний салбарын ой Төрийн хэмнэлтийн тухай хуульд “дарагдан” ямар нэгэн онц гойд зүйлгүй намартай золгох гэж байна. Улс орны эдийн засгийн ачааг нуруун дээрээ үүрч ирсэн салбарын ойг төр эдийн засгийн хүндрэл гээд нэг их ойшоохгүй байна гэж хэлж болно.
Гашуунсухайт боомтод автомат тээвэр нэвтрүүлж экспортыг 10 сая тонноор нэмэгдүүлэх боломжтой
Монгол Улсын нүүрс тээврийн хамгийн том гарц болох Гашуунсухайт-Ганцмод боомтод анх удаа AGV буюу автомат удирдлагатай тээврийн технологи нэвтрүүлж байгаа билээ. Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Х.Нямбаатараар ахлуулсан Ажлын хэсэг тус боомтод (2022.06.24) ажиллаж, автомат тээврийн маршрутыг тодорхойлсон байна. Автомат удирдлагатай тээврийг хилийн зурвасаас 150 метрийн зайд хоёр гарцаар явуулахаар тогтсон. Энэ хүрээнд БНХАУ-ын инженерүүд соронзон замыг ирэх амралтын өдрүүдэд тавьж дуусгана. Ирэх даваа гарагт автомат удирдлагатай есөн тээвэрлэгч дээрх замаар нүүрс тээвэрлэж эхлэх бөгөөд туршилтын хугацааны дараа нэгэн зэрэг 40 зам байгуулахаар ажлын хэсгийнхэн хэлэлцээ хийж байгаа аж.
Оюутолгой ордоос хүртэх үр өгөөжийг нэмэгдүүлэх чиглэлээр ажиллах Ажлын хэсгийг байгуулав
Засгийн газрын ээлжит хуралдаан 2022 оны зургадугаар сарын 22-нд болж, дараах асуудлуудыг хэлэлцэн шийдвэрлэлээ.
-Оюу толгой ордоос Монгол Улсын хүртэх үр ашгийг нэмэгдүүлэх арга хэмжээний тухай Монгол Улсын Их Хурлын 2021 оны 12 дугаар сарын 30-ны өдрийн 103 дугаар тогтоолыг хэрэгжүүлэх ажлыг удирдан зохион байгуулах чиг үүрэг бүхий Ажлын хэсэг байгууллаа. Ажлын хэсгийг Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Х.Нямбаатар ахална.
-Хилийн боомтуудад автомат удирдлагатай чингэлэг тээврийн терминал байгуулах, тээвэрлэлт хийх асуудлыг хил хамгаалах, улсын аюулгүй байдал, техникийн бэлэн байдлыг хангаж хууль тогтоомжийн хүрээнд хэрэгжүүлэх Ажлын хэсгийг Хил хамгаалах ерөнхий газрын даргаар ахлуулан байгууллаа гэж Засгийн газрын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах газраас мэдээллээ
Замби арга барил
Саяхны нэгэн судалгаан дээр Монголыг Замбитай хөрөнгө оруулалтын орчноор нь харьцуулжээ. Уг судалгаанд Чили, Австралийг ч судлагдахуунаар сонгож. Энэ хоёр улс нь уул уурхайн хөрөнгө оруулалтын хэмжээ, бусад үзүүлэлтээр манайхаас хол илүү гэдэгт нэг их гайхах зүйлгүй. Харин Замби бидэнтэй эн зэрэгцээд бүр илүү гарч байвал та бас битгий гайхаарай.
Замби болон Монголыг харьцуулахад их төвөгтэй. Хамгийн түрүүнд Замби гэхээр Африкийн талыг эзэрхэн идээшлэн буй зааны сүргийн тухай дүр зураг буух бол Монголын тухай гадаадынханд өвлийн тэсгим хүйтэнд талыг дүүргэн давхих адуун сүрэг санаанд нь буух биз ээ. Хоёулаа гайхалтай, гэхдээ их өөр.
Нэг төсөөтэй зүйл гэвэл Замби манайхтай адилхан далайд гарцгүй орон бөгөөд Африк тивийн урд хэсэгт найман улстай хиллэн оршино.
Уул уурхайн салбарын хүний эрх, жендерийн цахим сургалт болно
“Эрдэс баялаг эмэгтэйчүүдийн холбоо” НҮТББ нь УУХҮЯ-ны жендэрийн бодлогын хүрээнд тус яамны бодлогын дэмжлэг, захиалгаар, Монгол Улс, Австрали Улсын Засгийн газрын хамтын “Австрали Монголын Эрдэс баялгийн салбарын хамтын ажиллагааны хөтөлбөр”-ийн санхүүжилтээр “Салбарын хүний эрх, жендерийн цахим сургалтын хөтөлбөр”-ийг боловсруулсан байна.
Газрын тосны “тохуурхал”
Ногоон шилжилт газрын тосыг эрчим хүчний зах зээлээс шахаж улмаар тос олборлогч орнууд ирээдүйд хөөрхийлөлтэй байдалд орно гэж үзэж байв. Гэхдээ яг одоогийн байдлаар эсрэг өрнөл ажиглагдав. Газрын тос бохир заваан, дэлхийг сүйрүүлэгчээр цоллуулж байсан бол одоо хүн төрөлхтнийг аврагчийн дүрд тоглох болов. Эдийн засагт тос дутахгүй байж гэмээнэ инфляцыг аргамжина. Улмаар тос олборлогч орнууд “баатрууд” болж эхэллээ. ОХУ-аас тос, хий, нүүрс авахгүй гэсэн Европын тэмүүлэл энэ байдлыг улам бүр өдөөж байна. Европын холбоо ОХУ-ын эсрэг эдийн засгийн зургадугаар ээлжийн хориг арга хэмжээгээ хэлэлцэн байгаа бөгөөд хойд хөршөөс авдаг эрчим хүчний импортоо үтэр түргэн зогсоохын сацуу ногоон шилжилтийг хурдасгахад чиглэсэн REPowerEU төлөвлөгөөгөө дэлгэв. Өөрөөр хэлбэл ирэх таван жилийн хугацаанд Европын холбоо 200 гаруй тэрбум ам.доллар зарцуулж ОХУ-аас нүүрс, байгалийн хий, нүүрс авахаа болих ажээ.
Монголын уул уурхайн авьяаслаг инженер, аж үйлдвэрийн нэртэй удирдагч, эрдэмтэн Д.Дондов
“Нүүрсний Дондов” гэж салбарынхан дотночилдог эрхэм хөргийн маань гол дүр. Ажилладаг салбар нь овог нь шахуу болсон ийм хүмүүс хуруу дарам цөөн л дөө. “Нүүрсний Дондов” уулын инженер, маркшейдер мэргэжилтэй. Маркшейдер бол уул уурхайг авч явдаг үндсэн мэргэжлүүдийн нэг, “Уул уурхайн нүд, чих” гэгддэг гадаадынхан бол маркшейдерийг уул уурхайн Штурман, бүр уул уурхайн прокурор ч гэж хэлдэг. Монгол Улсын хөдөлмөрийн баатар Ш.Отгонбилэг, өдгөө “Эрдэнэт үйлдвэр”-ийг удирдаж буй Х.Бадамсүрэн, “МАК”-ийн Б.Нямтайшир, Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн сайд Г.Ёндон зэрэг уул уурхайд тод мөртэй олны танил хүмүүс маркшейдер байдаг нь цаанаа ийм шалтгаантай.
1990-ээд оны үед Монгол Улсын аж үйлдвэрийн гол төвүүд болох Эрдэнэтэд Ш.Отгонбилэг, Бор-Өндөрт Х.Бадамсүрэн, Багануурт Д.Дондов нар их бүтээн байгуулалтын ажлуудыг удирдаж Монгол Улсын эдийн засгийн тулгуур гурван баганыг сүндэрлүүлэн босгож байсныг ард түмэн мэддэг билээ.
Улсын хэмжээнд өдөрт нүүрсний 760 машин экспортод гарч байна
Одоогийн байдлаар улсын хэмжээнд өдөрт 750-760 машин нүүрс экспортод гарч байгаагийн 460 нь Гашуунсухайт боомтод ногдож байна. Цаашид тус боомтоор халдвар хамгааллын дэглэмийг алдалгүй баримталж чадвал өдөрт нэвтрэх машины тоог долоо хоног тутамд гучаар нэмэгдүүлэхээр Хятадын талтай тохиролцжээ. Энэ байдлаар өдөрт гарах машины тоог 800 болгох боломжтойг сайд уламжлав.
Нүүрсний экспорт 4.9 сая тоннд хүрлээ
Тавдугаар сарын 13-наас 19-ний өдрүүдэд авто замаар 3,642 чингэлэг, төмөр замаар 300 чингэлэг нийт оны эхнээс 4,887.9 мянган тонн нүүрс экспортод гарчээ. Мөн хугацаанд авто замаар 320 чингэлэг, төмөр замаар 161 чингэлэг буюу оны эхнээс 552.3 мянган тонн зэсийн баяжмал экспортолсон нь өнгөрөгч оны мөн үеэс 24.8%-ийн өсөлттэй байна. Харин он гарсаар манай улс 2,041.8 тонн катодын зэс экспортолжээ.
Р.Алимарданов: Үр дүнтэй, ил тод байдлыг хангахад өгөгдөл, мэдээллийг ашиглах нь чухал
Монгол Улсын “Алсын хараа 2050” урт хугацааны хөгжлийн бодлогын хүрээнд Засгийн газар ил тод, хариуцлагатай уул уурхайг хөгжүүлэхээр зорьж буй. Эдийн засгийн хөгжлийг эрчимжүүлэх шинэ сэргэлтийн бодлогод уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн салбар нь голлох байр суурийг эзэлж байна. Эдгээрт урт, дунд хугацааны бодлогыг амжилттай хэрэгжүүлэхэд орон нутгийн түвшинд мэдээллийн хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, итгэлцлийг бэхжүүлэх нь чухал бүрдэл хэсэг болж байгаа юм.
"Оюутолгой"-н Гүйцэтгэх захирал Дэйрдрэ Лингенфэлдерийг хүлээн авч уулзлаа
Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн сайд Г.Ёндон “Оюутолгой” ХХК-ийн Гүйцэтгэх захирал Дэйрдрэ Лингенфэлдерийг хүлээн авч уулзав. Хатагтай Дэйрдрэ Лингенфэлдер Байгалийн ухаан, байгаль орчны менежментийн мэргэжилтэй бөгөөд Өмнөд Африкийн усны менежментийн газраас ажлын гараагаа эхэлжээ. Тэрбээр Иохансбург хот орчмын алт, нүүрсний уурхайг хариуцаж, мөн "Англо-Американ", "Рио Тинто" зэрэг компанид уул уурхайн үйл ажиллагаа, гангийн үйлдвэрлэлийн чиглэлээр нийт 24 жилийн турш ажилласан туршлагатай гэдгээ уулзалтын эхэнд танилцуулсан. Түүнчлэн Тогтвортой хөгжил, байгаль орчны асуудлаар мэргэшсэн учир Оюутолгой төсөлд мэргэжлийн ур чадвар, туршлагыг нэвтрүүлэн ажиллана гэдэгт итгэлтэй буйгаа онцолсон юм.
“Уул уурхай ба орон нутгийн иргэд: Итгэлцлийг бэхжүүлэх дата мэдээлэл” уулзалт болно
Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яам, Олон улсын санхүүгийн корпорацийн Хөгжлийн төлөө ил тод байдал хөтөлбөр хамтран “Уул уурхай ба орон нутгийн иргэд: итгэлцлийг бэхжүүлэх дата мэдээлэл” олон талт оролцогчдын уулзалт, хэлэлцүүлгийг энэ сарын 13-ны өдөр Шангри-Ла зочид буудлын хурлын танхимд 10 цагаас зохион байгуулах гэж байна.
Уг арга хэмжээ нь уул уурхайн үйл ажиллагааны үр нөлөөний тухай орон нутгийн түвшинд мэдлэг ойлголтыг нэмэгдүүлэхэд тустай нээлттэй өгөгдөл ба түүнийг ашиглах сайн туршлагуудын талаар оролцогч талуудын ойлголтыг бэхжүүлэх, уул уурхайн орлогын менежмент, нийгмийн болон байгаль орчны үр нөлөөний талаарх орон нутгийн иргэдийн мэдээллийн хэрэгцээ, яриа, хэлэлцүүлгийг эрчимжүүлэх, үр дүнг бататгах, ОУСК болон УУХҮЯ-ны хамтын ажиллагааны хүрээнд нэн тэргүүнд нээлттэй өгөгдлийн форматаар ил тод болгох шаардлагатай өгөгдлийн бүрдлүүдийг эрэмбэлэх арга зүй, техник уулзалтуудын талаар мэдээлэл хүргэж, санал авах зорилготой аж.
Цогтцэций өртөөнөөс төмөр замаар 9.5 мянган тонн нүүрс экспортлов
Нүүрс тээврийн жолооч нар Цогтцэций-Чойр чиглэлийн тээврийг зогсоосноор нүүрсний экспорт зогсож, олон тэрбум төгрөгийн алданги хүлээж байгаа тухай мэдээлсэн. Нүүрсний экспортыг зогсоохгүй байх үүднээс гуравдугаар сарын 31-ээс хойших хугацаанд Цогтцэций өртөөнөөс гурван галт тэргээр, 150 вагон, 9506.2 тонн экспортын нүүрсийг 300 нурмаг ачаа ачих зориулалттай чингэлгээр тээвэрлэн БНХАУ-ын талд хүлээлгэн өгөөд байна.
Тавантолгой-Гашуунсухайт чиглэлийн төмөр замын бүтээн байгуулалт 76%-тай байна
Засгийн газрын ээлжит хуралдаанаар “Тавантолгой-Зүүнбаян, Тавантолгой-Гашуунсухайт, Зүүнбаян-Ханги, Тавантолгой-Зүүнбаян болон Тавантолгой-Гашуунсухайт холболтын, Богдхан төмөр замын барилгын ажлын явцын талаар Зам, тээврийн хөгжлийн сайд Л.Халтар (2022.05.04) танилцууллаа. Төслүүдийн барилгын ажлыг эрчимжүүлэх, төлөвлөсөн хугацаанд ашиглалтад оруулах арга хэмжээ авч ажиллахыг түүнд даалгалаа.
Уул уурхайн салбарын цалингийн ялгаа
2021 онд улсын дундаж цалин 1280 мянга орчим, үүнээс эрэгтэйчүүдийн дундаж цалин 1390 мянга, эмэгтэйчүүд 1163 мянган төгрөгний цалин авч байна гэсэн судалгаа гарчээ. Боловсрол эрүүл мэнд, боловсруулах үйлдвэрлэл, барилга, банк, мэдээллийн технологи гээд бүхий л салбарынханы цалингаас харахад эрчүүд эмэгтэйчүүдээс 50-300 мянга орчим төгрөгөөр илүү цалин авдаг гэсэн ялгаа харагдана. Харин эрчүүдээс эмэгтэйчүүд их цалин авдаг ганцхан салбар нь уул уурхай юм. Уул уурхайн салбарын эмэгтэйчүүд 2019 оны судалгаагаар эрчүүдээсээ 200 мянга орчим төгрөгөөр илүү хөлс авч байсан бол 2021 онд энэ тоо буурсан ч тавин мянгаар илүү гарчээ.
Ашигт малтмалын хөрөнгийн үнэлгээний мэргэжилтнүүдэд гэрчилгээ гардуулав
МОНВАЛ хороо (Монголын Мэргэшсэн Үнэлгээчдийн Институт), Австралазийн Уул уурхай, Металлургийн Институттэй хамтран, Австрали Монголын Эрдэс Баялгийн Салбарын Хамтын Ажиллагааны Хөтөлбөр АМЕП 2-ийн дэмжлэгтэйгээр Монгол улсын Ашигт малтмалын хөрөнгийн үнэлгээний МОНВАЛ кодын танилцуулга, мэргэжлийн ёс зүй”, Австрали улсын Ашигт малтмалын хөрөнгийн үнэлгээний ВАЛМИН кодын тайлагнал, арга аргачлал” сэдвээр 2022 оны хоёрдугаар сарын 23-ны өдрөөс гуравдугаар сарын 29-ны өдрүүдэд нийт 6 модуль сургалтыг амжилттай зохион байгууллаа.
Катодын зэсийн экспорт он гарсаар 1.1 мянган тоннд хүрэв
Улсын хэмжээнд дөрөвдүгээр сарын 15-наас 21-ний өдрүүдэд авто замаар 3,141 чингэлэг, төмөр замаар 300 чингэлэг нийт оны эхнээс 3.34 сая тонн нүүрс экспортолжээ. Мөн хугацаанд авто замаар 240 чингэлэг, төмөр замаар 210 чингэлэг буюу оны эхнээс 422.1 мянган тонн зэсийн баяжмал экспортолсон нь өнгөрсөн оны мөн үеэс 15.9%-ийн өсөлттэй байна. Харин он гарсаар манай улс 1,080.4 тонн катодын зэс экспортолжээ.
